توفيق، نشريه‌اى فكاهى و طنزآميز بود كه در مدّت نيم قرن، از 1302 تا سال 1350 خورشيدى به‌صورت‌هاى گوناگون از جمله هفته‌نامه و ماهنامه منتشر مى‌شد. حسين توفيق، در نخستين دوره‌ى انتشار آن، يعنى از آغاز تا پيش از سقوط رضاشاه در 1320، بنيانگذار و سردبير اين نشريه بود. در اين دوره، توفيق نشريه‌اى نيمه‌فكاهى و نيمه‌جدّى بود. بعدها بيشتر صورت فكاهى گرفت و پس از مدتى يعنى از سال 1311 به‌طور كامل ادبى شد. دوباره از سال 1317، به‌صورت كاملاً فكاهى - اجتماعى درآمد. اين دوره با مرگ حسين توفيق به پايان رسيد.
در دوره ى بعدى انتشار توفيق كه تا سقوط دولت دكتر محمد مصدق در 1332 ادامه يافت، بيشتر به مسائل اخلاقى و اجتماعى پرداخته شد. در اين دوره فرزند توفيق، يعنى محمدعلى توفيق مسئوليت نشريه را برعهده داشت. فضاى به نسبت بازى كه طى آن دوره در كشور وجود داشت، اين امكان را فراهم آورد تا مطالب توفيق با حفظ روش فكاهى و طنزآميز خود، همانند اغلب جرايد ديگر، لحنى انتقادى بگيرد. به ويژه، بى ثباتى در امور كشور و ناپايدارى دولت‌ها دستمايه‌ى اصلى طنز توفيق در انتقادهاى روزافزونش بود كه البته توقيف‌هاى چندباره‌ى آن را نيز در پى داشت.
برادران توفيق يعنى حسن، حسين و عباس نوه‌هاى خواهرى حسين توفيق (بنيانگذار) بودند كه در دوره‌ى دوّم انتشار نشريه، به‌عنوان كاريكاتوريست، نويسنده، شاعر، سردبير و در سال‌هاى پايانى هم، گردانندگان اصلى تحريريه بودند. آن‌ها از 1336 خورشيدى، روزنامه‌اى فكاهى و طنزآميز به نام فكاهى منتشر كردند كه مورد استقبال مردم قرار گرفت. چنين شد كه محمد على توفيق امتياز نشريه و پيشينه‌ى بيش از سه دهه فعّاليت مطبوعاتى آن را به برادران توفيق واگذار نمود.
دوره‌ى سوّم و شايد پُر‌رونق‌ترين دوره‌ى كارى آن، زير فشار شديد سانسور و با توقيف‌هاى چندين و چندباره تا سال 1350 ادامه يافت. در اين دوره كه استقبال شايان توجّه مردم را در پى داشت، انتقادات آشكار، محكم و بى‌پروا ولى شيرين، خواندنى و خنده‌دار رونق مضاعفى به كارش بخشيده بود. اوضاع اجتماعى، گرانى، بيكارى، فساد دستگاه‌هاى ادارى كشور، سوء‌مديريت دولت‌ها، بى‌عدالتى، فقر، جنگ، انتقاد از هيئت حاكمه، نخست‌وزيران، وزرا و نمايندگان و وكلاى مجلس و سياست‌هاى بيگانگان، دستمايه‌ى طنز توفيق در اين دوران بود.
كسانى مانند ابوالقاسم حالت، كريم فكور، ابوتراب جَلى، حسين توفيق و عباس توفيق و تنى چند هر يک در دوره‌هايى سردبير يا رئيس هيئت تحريريه (شوراى نويسندگان) توفيق بودند. همچنين، ابوالقاسم حالت، عباس فرات، پرويز خطيبى، محمدعلى افراشته، احمد گلچين معانى، رهى معيرى، باستانى پاريزى، مهدى سهيلى، محمدعلى رياضى، ابراهيم صهبا، فريدون مشيرى، نواب صفا، كيومرث صابرى، منوچهر احترامى، عمران صلاحى، خسرو شاهانى، صمد بهرنگى، دكتر خسرو فرشيدورد، دكتر مسعود كيمياگر، كامبيز دِرم‌بخش و بسيارى بزرگان و نامداران ديگر در عرصه‌ى نويسندگى، ادب و كاريكاتور با اين نشريه همكارى داشتند. كسانى نظير دكتر محمد مصدق، دكترعلى شريعتى و محمدعلى جمال زاده به طنز توفيق علاقه‌مند بوده و آن را تحسين مى‌نمودند.
نشر پرنيان‌انديش نسبت به چاپ و بازنشر برگزيده‌اى از شماره‌هاى اين نشريه اقدام مى‌نمايد تا همگان به فراز و فرودهاى آن دوره از تاريخ ايران و جهان از دريچه‌ى دلگشاى طنز توفيق نگريسته، انديشه كرده و از ته دل بخندند.
...
دیدگاه خود را بنویسید