رخشنده اعتصامى معروف به پروين اعتصامى زاده‌ی 25 اسفند 1285 در تبريز و درگذشته در 15 فروردين 1320 در تهران، شاعر ايرانى است. از او به‌عنوان «مشهورترين شاعر زن ايران» ياد شده است. پدر وى يوسف اعتصامى، از شاعران و مترجمان عصر خود بود كه در شكل‌گيرى زندگى هنرى پروين و كشف استعدادها و ذوق و گرايش وى به سرودن شعر نقش مهمى داشت.
پروين از كودكى با مشروطه‌خواهان و چهره‌هاى فرهنگى آشنا شد و ادبيّات را در كنار پدر و از استادانى چون دهخدا و ملک‌الشعرا بهار آموخت. در دوران كودكى، زبان‌هاى فارسى و عربى و انگليسى را زير‌نظر پدرش در منزل آموخت و پس از آن به مدرسه‌ی آمريكايى‌ها رفت و در سال 1303 تحصيلاتش را در ايران كليسا به پايان رسانيد. او در همه‌ی سال‌هاى تحصيلش از دانش‌آموزان ممتاز بود و حتّى مدّتى در همان مدرسه به تدريس زبان و ادبيّات انگليسى پرداخت. او هم‌زمان با تحصيل، شعر نيز مى‌سرود.
پروين شعرهايش را در حضور شاعران و دانشمندانى مانند على‌اكبر دهخدا، ملک‌الشعرا بهار، عباس اقبال‌آشتيانى، سعيد نفيسى و نصرالله تقوى كه از دوستان يوسف اعتصامى بودند و بعضى اوقات به خانه‌ی او مى‌آمدند، مى‌خواند و مورد تشويق آن‌ها قرار مى‌گرفت.
مضامين و معانى اشعار پروين، توصيف‌كننده‌ی دلبستگى عميق وى به پدر، استعداد و شوق فراوان او به آموختن دانش، روحيه‌ی ظلم‌ستيزى و مخالفت با ستم و ستمگران و حمايت و ابراز همدلى و همدردى با محرومان و ستم‌ديدگان است. اشعار پروين اغلب از حوادث و اتّفاقات شخصى و اجتماعى خالى‌اند. در ميان اشعار او، شعرى وجود ندارد كه با كمک آن بتوان به‌صراحت شخص شاعر را شناخت. شعر پروين از ديدگاه طرز بيان مفاهيم و معانى، بيشتر به‌صورت «مناظره» است. در ديوان او بيش از هفتاد نمونه مناظره «سؤال و جواب» آمده كه وى را از اين لحاظ در ميان شاعران فارسى برجسته ساخته است. اين مناظره‌ها نه‌تنها ميان انسان‌ها و جانوران و گياهان، بلكه ميان انواع اشياء از قبيل سوزن و نخ نيز اتّفاق مى‌افتد. پروين در بيان مقاصد خود از هنرهاى شخصيت‌بخشى و تخيّل و تمثيل، با شيوايى كم‌نظيرى استفاده‌ی بسيار كرده است.
به‌طور كلى نقدهايى كه اشعار پروين دريافت كرده، مثبت است. از پروين به‌عنوان «مشهورترين شاعر زن ايران» ياد مى‌شود. در دو و سه دهه‌ی نخست پس از مرگ پروين، او و شعرش چندان مورد علاقه‌ی روشنفكران و نوپردازان نبود. على‌اصغر دادبه مى‌نويسد كه تعداد بسيار زيادى از منتقدان ادبى، پروين را شاعرى بزرگ مى‌دانند و او را با شاعران تراز اوّل ايران مقايسه مى‌كنند. حداد‌عادل در مقاله‌ی خود، نصرالله تقوى را يكى از منتقدان معرفى مى‌كند كه پروين را با شاعران تراز اوّل مقايسه مى‌كنند. ملک‌الشعرا بهار او را «رابعه‌ی دهر» توصيف مى‌كند. محمد قزوينى، پروين را «ازهار نوشكفته» و «ملكه‌النساء الشواعر» توصيف مى‌كند و قصايد او را با قصايد ناصر‌خسرو برابر مى‌داند. نادر نادرپور، پروين را نخستين زنى مى‌داند كه به معناى واقعى شاعر بوده است. محمدعلى جمال‌زاده، شعر او را از لحاظ استقلال و اصالت از حافظ و صائب‌تبريزى بهتر مى‌داند.
محمدعلى اسلامى‌ندوشن نيز پروين را بزرگ‌ترين شاعر زن در ادبيّات پارسى مى‌داند. غلامحسين يوسفى، عبدالحسين زرّين‌كوب و سعيد نفيسى، پروين را شاعرى ارجمند و بلندمرتبه دانسته‌اند. محمدرضا شفيعى‌كدكنى در كتاب با چراغ و آينه، پروين را مستقل‌ترين شاعر پارسى از زمان مشروطيت و با شيوه‌ی خاص خود مى‌داند. او همچنين معنى و مضمون شعرهاى پروين را داراى تازگى مى‌داند و از نظر او همين ويژگى، او را به مستقل‌ترين شاعر مكتب قديم شعر پارسى در سده‌ی اخير تبديل كرده است. كدكنى قالب قطعه‌هاى پروين را بازگشت نقش تاريخى از دست‌رفته مى‌داند. او شاعران هم‌دوره‌ی پروين يا حتّى بزرگسال‌تر از او را متأثر از شعرهاى پروين مى‌داند.
نشر پرنيان‌انديش با احترام به جايگاه والاى اين شاعر بلندآواز ايرانى، اثر حاضر را تقديم علاقه‌مندان و فرهنگ‌دوستان ايران مى‌نمايد.
...
دیدگاه خود را بنویسید