مقدمه
به احتمال زیاد این مطلب را بارها شنیده اید که قرآن دارای دو جنبه ی ظاهری و باطنی است. در این مقاله ی کوتاه قصد داریم تا در مورد صحت این مطلب و ویژگی جنبه های ظاهری و باطنی این کتاب آسمانی، با جزئیات بیشتری صحبت کنیم.
قرآن دو جنبه ی ظاهری و باطنی دارد
الهام بخش بودن، یکی از ویژگی های اصلی نمادهای مذهبی به شمار می رود. از دیرباز، پرچم داران ادیان الهی، علاوه بر این که وظیفه ی ابلاغ فرمان الهی را به انسان ها بر عهده داشتند، در عین حال، به عنوان افرادی الهام بخش، سبب ایجاد آرامش در میان اقوام و جوامع نیز می شدند. بنابراین این موضوع به هیچ وجه دور از انتظار نخواهد بود که کتاب های آسمانی نیز به عنوان ابزارهای اصلی اشاعه ی دین از این قاعده مستثنی نباشند.
جنبه ی ظاهری قرآن
جنبه ی ظاهری قرآن
شاید بهتر باشد که پیش از سخن گفتن در مورد ویژگی های ظاهری قرآن، اندکی در مورد چرایی وجود جنبه ی ظاهری در نمادهای دینی صحبت کنیم. خداوند با علم کامل به ویژگی های انسانی همواره با اثربخش ترین ابزارها انسان را راهنمایی کرده است. بی تردید، هنگامی یک ابزار دینی می تواند بر انسان اثر بگذارد که شباهت ها و فصل مشترکی میان آن و ذات انسان وجود داشته باشد. بنابراین، بیان شدن مفاهیم عمیق دینی در قرآن به تنهایی نمی تواند راهکار مناسبی جهت راهنمایی انسان ها باشد. در همین راستا، قرآن کریم به عنوان کامل ترین و جامع ترین کتاب آسمانی، به سبب داشتن جنبه ی ظاهری الهام بخش، که مشتمل بر زیبایی و قدرت بیان در انتقال مفاهیم و استدلال ها و اخبار در آیات و کلام است، توانسته افراد بسیاری را شیفته ی خود کند. به دلیل وجود هارمونی در آیات و الفاظ، تلاوت این کتاب آسمانی به خودی خود سبب ایجاد آرامش قلبی در افراد می شود. یکی از نکات بسیار جالب توجه در قرآن موضوع اثرگذاری آیات آن بر همه ی انسان ها اعم از مسلمان و غیرمسلمان با هر زبان، فرهنگ، پیشینه و شناخت می باشد.
جنبه ی باطنی قرآن
نگاهی به جنبه ی باطنی
همان گونه که در مطالب پیشین به آن اشاره شد، هدف از وجود نمادهای زنده ی دینی نظیر فرستادگان و کتب آسمانی، راهنمایی انسان در راستای حرکت در مسیر الهی است. گاهی اوقات قرار گرفتن در موقعیت های زمانی و مکانی مختلف، سبب می شود تا جنبه ی جسمانی اهمیت بسیار بالاتری نسبت به جنبه ی روحانی پیدا کند. همین موضوع زمینه ساز بروز وسوسه های شیطانی می شود. درک عمیق مفاهیم موجود در آیات قرآن کریم موجب می شود تا انسان محافظ قدرتمندی در برابر هجوم وسوسه های شیطانی و هوای نفس داشته باشد. با توجه به این که مفاهیم موجود در این کتاب آسمانی به صورتی جامع بیان شده است، یکی از راهکارهای اثربخش برای درک این مفاهیم، استفاده از کتب تفسیری معتبر می باشد. در همین راستا وبسایت انتشارات پرنیان اندیش، نسبت به تدوین، ویراستاری و عرضه ی مهم ترین منبع تفسیری پیرامون قرآن کریم که تاکنون در گستره ی تاریخ اسلام نگاشته شده، اقدام نموده است. اکنون وبگاه نشر پرنیان اندیش این اثر بسیار گران بها را که تحت عنوان تفسیر المیزان شناخته می شود، تقدیم به علاقه مندان کرده است. یکی از ویژگی های بازر این فروشگاه اینترنتی، امکان خرید کتاب های الکترونیکی در کنار انواع کتاب صوتی، به همراه نسخه ی چاپی و فیزیکی آثار می باشد.
کلام آخر
یکی از مهم ترین عواملی که سبب افزایش علاقه افراد به مطالعه و کتابخوانی می شود، سهولت دسترسی به کتاب می باشد. مشغله های دنیای امروز، کمتر فرصتی برای اختصاص زمان کافی جهت مطالعه در اختیار افراد قرار می دهد. به همین سبب، خرید و استفاده از کتاب های الکترونیکی، می تواند معضل دسترسی و حمل و نقل کتاب ها را برطرف کند. این آثار به سادگی در انواع دستگاه ها و وسایل الکترونیکی قابل حمل نظیر تبلت، گوشی های موبایل تلفن همراه، کتابخوان ها، لپ تاپ و رایانه های شخصی، قابل بهره برداری می باشد.
علامه سید محمد حسین قاضی طباطبایی تبریزی (زاده ۱۲۸۱ تبریز - درگذشته ۲۴ آبان ۱۳۶۰ قم) معروف به علامه طباطبایی، روحانی سرشناس، فیلسوف عظیم الشأن و نویسنده ی پرتلاش و ژرف اندیش ایرانی، از مراجع تقلید بزرگ شیعه و از مدرسان صاحب نام حوزه علمیه قم به شمار می‌آمد. دوره ی کودکی و نوجوانی وی در تبریز سپری شد. در پنج سالگی مادر و در نه سالگی پدر خود را از دست داد. وصی پدرش، او و تنها برادرش محمد حسن الهی طباطبایی را برای تحصیل به مکتب فرستاد. تحصیلات ابتدایی شامل قرآن و کتب ادب پارسی را فرا گرفت، سپس به تحصیل علوم دینی پرداخت.
علاوه بر آموختن ادبیات، زیر نظر میرزا علینقی خطاط به یادگیری فنون خوشنویسی پرداخت. تحصیلات ابتدایی نتوانست به ذوق سرشار و علاقه ی وافر او پاسخ گوید، بنابراین به مدرسه ی طالبیه تبریز رفت و به فراگیری ادبیات عرب، علوم نقلی، فقه و اصول پرداخت و به مطالعه در زمینه های گوناگون دانش اسلامی سرگرم شد. خود از دوران تحصیل چنین یاد می کند: «در اوایل تحصیل که به صرف و نحو اشتغال داشتم، علاقه ی زیادی به ادامه تحصیل نداشتم و از این رو هر چه می خواندم، نمی فهمیدم و چهار سال به همین نحو گذراندم. پس از آن یک باره عنایت خدایی دامنگیرم شده، عوضم کرد و در خود یک نوع شیفتگی و بی تابی نسبت به تحصیل کمال، حس نمودم. به طوری که از همان روز تا پایان ایام تحصیل که تقریباً هفده سال طول کشید، هرگز نسبت به تعلیم و تفکر درک خستگی و دلسردی نکردم و زشت و زیبای جهان را فراموش نموده و تلخ و شیرین حوادث، برابر می پنداشتم. بساط معاشرت غیر اهل علم را به کلی برچیدم. در خورد و خواب و لوازم دیگر زندگی، به حداقل ضروری قناعت نموده و باقی را به مطالعه می پرداختم. بسیار می شد به ویژه در بهار و تابستان که شب را تا طلوع آفتاب با مطالعه می گذراندم و همیشه درس فردا را شب پیش مطالعه می کردم و اگر اشکالی پیش می آمد با هر خودکشی بود حل می نمودم و وقتی که به درس حضور می یافتم، از آن چه استاد می گفت قبلاً روشن بودم و هرگز اشکال و اشتباه درس را پیش استاد نبردم.»
او همچنین همراه برادرش به نجف رفت و ده سال نیز در نجف به تحصیل علوم دینی مشغول شد. در این دوره، علوم ریاضی را نزد سید ابوالقاسم موسوی خوانساری نوه ی سید ابوالقاسم خوانساری و فقه و اصول را نزد استادانی نظیر محمد حسین نائینی و محمد حسین غروی اصفهانی فرا گرفت. استاد وی در فلسفه، حکیم متأله، سید حسین بادکوبه ای بود. همچنین معارف الهیه، تفسیر قرآن به قرآن، حکمت و فلسفه، عرفان، اخلاق و فقه الحدیث را نزد سید علی قاضی طباطبایی آموخت. او در مدتی که در نجف مشغول تحصیل بود، به علت تنگی معیشت و نرسیدن مقرری که از ملک زراعیشان در تبریز به دست می آمد، مجبور به بازگشت به ایران شد و مدت ده سال پس از آن را در روستای شادآباد تبریز به پیشه ی زراعت و کشاورزی روزگار گذراند.
درباره ی این دوره از حیات پربار این استاد بزرگ دین و علوم اسلامی، فرزندش سید عبدالباقی طباطبایی چنین می گوید: «خوب به یاد دارم که پدرم دائماً و در تمام طول سال مشغول فعالیت بود و کار کردن ایشان در فصل سرما حین ریزش باران و برف های موسمی، در حالی که چتر به دست گرفته یا پوستین به دوش داشتند، امری عادی تلقی می گردید.
عدم ابهام و اغلاق در مفاهیم آیات و منشاء اختلافات
در میان همه ی آیات قرآن (که بیش از چند هزار آیه است) ، حتی یک آیه نمی یابیم که در مفهومش اغلاق و تعقیدی باشد، به طوری که ذهن خواننده در فهم معنای آن دچار حیرت و سرگردانی شود، و چه طور چنین نباشد و حال آن که قرآن فصیح ترین کلام عرب است، و ابتدایی ترین شرط فصاحت این است که اغلاق و تعقید نداشته باشد، و حتی آن آیاتی هم که جزء متشابهات قرآن به شمار می آیند، مانند آیات نسخ شده و امثال آن، در مفهومش غایت وضوح و روشنی را دارد و تشابهش به خاطر این است که مراد از آن را نمی دانیم، نه این که معنای ظاهرش نامعلوم باشد. پس این اختلاف از ناحیه ی معنای کلمات پیدا نشده، بلکه همه ی آن ها از اختلاف در مصداق کلمات پیدا شده و هر مذهب و مسلکی کلمات و جملات قرآن را به مصداقی حمل کرده اند، که آن دیگری قبول ندارد؛ این از مدلول تصوری و تصدیقی کلمه، چیزی فهمیده و آن دیگری چیزی دیگر.
علت سبقت معانی مادی کلمات وضع شده به ذهن
توضیح این که انس و عادت (همان طوری که گفته شده) باعث می شود که ذهن آدمی در هنگام شنیدن یک کلمه و یا یک جمله، به معنای مادی آن سبقت جوید و قبل از هر معنای دیگر، آن معنای مادی و یا لواحق آن به ذهن در آید، و ما انسان ها از آن جایی که بدن هایمان و قوای بدنی مان، مادام که در این دنیای مادی هستیم در ماده غوطه ور است، و سر و کارش همه با ماده است، لذا مثلا اگر لفظ حیات، و علم، و قدرت، و سمع، و بصر، و کلام، و اراده، و رضا، و غضب، و خلق، و امر، و امثال آن را می شنویم، فورا معنای مادی این ها به ذهن ما در می آید، همان معنایی که از این کلمات در خود سراغ داریم. و همچنین وقتی کلمات آسمان، و زمین، و لوح، و قلم، و عرش، و کرسی، و فرشته، و بال فرشته، و شیطان، و لشگریان او، از پیاده نظام، و سواره نظامش را می شنویم، مصادیق طبیعی و مادی آن به ذهن ما سبقت می جوید، و قبل از هر معنای دیگری داخل در فهم ما می شود.
دیدگاه خود را بنویسید