مثنوی گلشن راز مهم ترین و مشهورترین اثر منظوم محمود شبستری و دربردارنده ی اندیشه های عرفانی وی است. این کتاب با وجود حجم اندک یکی از آثار ارزشمند ادبیات عرفانی کهن فارسی دانسته شده که در آن بیان مفاهیم صوفیانه با شور، شوق، و روانی ویژه ای همراه گردیده است. مطابق شیوه ی معمول عطار و مولانا، در این جا نیز از حکایات و تمثیلات برای بیان و عرضه ی اثرگذار معانی عرفانی و حکمی استفاده شده است.
شیخ محمود شبستری در ۶۸۷ ق در شبستر متولد شد. وی این مثنوی را در پاسخ به پرسش های امیر حسینی هروی سروده است. در هفدهم ماه شوال سال ۷۱۷ فرستاده ای از خراسان مشکلات و مسائل مربوط به فهم و تبیین پاره ای از رموز و اشارات عرفانی را در قالب نامه ای منظوم در مجلسی با حضور شبستری می خواند. سئوالات امیر حسین هروی به صورت منظوم بود و محمود شبستری به اشارت بهاء الدین یعقوب تبریزی، فی المجلس بیتی از سئوال را به بیتی جواب گفته و بعد بر آن ها ابیاتی افزوده است. گلشن راز در مجموع شامل ۹۹۳ بیت است.
شیخ محمود شبستری
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی درباره ی گلشن راز می نویسد:
گلشن راز به صورت نظم است کسانی که با عالم شعر آشنایی دارند، به روشنی می دانند که هویت شعر بر اساس تخیل استوار گشته و هر اندازه یک شاعر از قدرت تخیل برخوردار باشد، شعر او نیرومندتر و زیباتر شناخته می شود. البته هر اندازه قدرت تخیل با زیبایی لفظ و بیان همراه باشد، جایگاه آن شعر والاتر خواهد بود. منظومه ی گلشن راز، نوعی شعر بوده و از زیبایی لفظ و بیان برخوردار است، ولی این منظومه گونه ای از شعر است که بیش از آن که از تخیل سرچشمه بگیرد، بر اساس عقل و حکمت استوار شده است. این سخن درباره ی اشعار عرفای عالی مقام دیگر نیز صادق است.
این اثر شیخ محمود شبستری از جهت حجم و تعداد صفحات کوچک است، ولی بزرگ ترین و عمیق ترین مسائل عرفانی در آن مطرح شده است. کمتر مطلبی را می توان در کتاب کبیر و پر حجم «فتوحات مکیه» یا حتی «فصوص» ابن عربی پیدا کرد که موجز و مختصر همان مطلب در منظومه ی «گلشن راز» مطرح نشده باشد.
دیدگاه خود را بنویسید